Nhật Bản thành công cấy ghép tế bào gốc chữa bệnh

Năm 2012, giải Nobel Sinh lý học và Y khoa đã được trao cho hai giáo sư Yamanaka Shinya người Nhật và giáo sư John Bertrand Gurdo người Anh. Công trình nghiên cứu của giáo sư Yamanaka là lấy tế bào của một con chuột bạch rồi tìm cách chế tạo ra một tế bào gốc đa năng từ đó hình thành bất kỳ loại mô nào để thay thế cho những tế bào khác đã bị chết. Tiếng chuyên môn gọi đây là té bào iPS (viết tắt của những chữ iduced Pluripotent Stem cells). Mặc dù đã thành công trong nghiên cứu, nhưng tiến trình chế tạo một tế bào iPS rất phức tạp và mất nhiều thời giờ, tuy nhiên giáo sư Yamanaka vẫn miệt mài trong phòng thí nghiệm của đại học Kyoto. Theo giáo sư Yamanaka thì các phương pháp thông thường trước đây khi chế một tế bào iPS tỉ lệ thành công chỉ đạt ở mức 1 đến 2%, nhưng bây giờ mức độ thành công có thể lên tới 20%. Cũng theo giáo sư Yamanaka thì bước kế tiếp là các nhà nghiên cứu, khoa học gia phải chứng minh được rằng những cơ quan nội tạng được tạo ra từ các tế bào đa năng iPS này là tuyệt đối an toàn và sẽ không phát triển thành ung thư.

Cuối tháng giêng năm 2014, viện nghiên cứu Vật lý & Hóa học Riken ở Kobe Nhật Bản cho biết nhóm nghiên cứu tế bào của viện do nữ tiến Obokata sĩ làm trưởng toán đã thí nghiệm thành công việc chế tạo tế bào gốc đa năng (STAP Cells) bằng một phương pháp hết sức đơn giản nhưng xác suất thành công rất cao. Theo nhóm nghiên cứu này thì chỉ cần lấy các tế bào bạch huyết (lympocite) của chuột sinh được 7 ngày ngâm vào dung dịch acid loãng ở nhiệt độ 37 độ C (ngang với nhiệt độ của cơ thể con người) trong vòng 25 phút để kích thích tế bào, sau đó lấy ra đem nuôi dưỡng ở một dụng cụ khác trong vòng một tuần lễ là có được một tế bào gốc đa năng gọi là STAP Cells.

Tên tuổi của giáo sư Yamanaka đang nổi như cồn phải nhường bước cho nữ tiến sĩ trẻ đẹp Obokata. Truyền thông Nhật vào thời điểm đó đã ca tụng nữ tiến sĩ Obokata hết lời và dự đoán rằng giải Nobel Sinh lý học và Y khoa năm 2014 về tay người nữ giáo này là cái chắc, thế nhưng chỉ vài tuần sau đó nhiều tiến sĩ, chuyên gia ngành tế bào học trên khắp thế giới đã yêu cầu phải đưa ra bằng chứng vì khó ai có thể nghĩ rằng việc chế tạo một tế bào STAP quá đơn giản như thế, hơn nữa theo lý thuyết thì không thể nuôi một tế bào ở bên ngoài cơ thể. Rút cuộc nữ tiến sĩ Obokata và nhóm nghiên cứu không trưng được kết quả nghiên cứu chế tạo thành công nên coi như là một sự lừa bịp. Giáo sư Sasai, người hướng dẫn cho nữ tiến sĩ Obokata trong việc nghiên cứu chế tạo tế bào STAP đã đứng ra xin lỗi vì thiếu trách nhiệm đã không kiểm chứng các kết quả thí nghiệm đến nơi đến chốn trước khi cho công bố, có lẽ vì không chịu được những lời thị phi nên giáo sư Sasai đã tự tử chết, viện nghiên cứu Riken mang nhiều tai tiếng.

Ngày 12 tháng 9 vừa qua, viện nghiên cứu Riken gỡ được phần nào tiếng xâu khi nữ bác sĩ Takahashi cùng nhóm nghiên cứu của bà thuộc viện nghiên cứu Riken đã cấy ghép thành công tế bào võng mạc được chế tạo từ tế bào gốc đa năng iPS cho một nữ bệnh nhân 70 tuổi tại một bịnh viện ở Kobe. Đây là lần đầu tiên trên thế giới tế bào iPS được đưa vào cơ thể con người thông qua phẩu thuật. Người phụ nữ này bị chứng thoái hóa điểm vàng thể ướt thường phải trải qua tình trạng suy giảm hoặc biến dạng thị lực. Đây là một chứng nan y về mắt, 3 năm trước đã phẩu thuật một lần và hiện tại đang uống thuốc nhưng bịnh tình ngày càng xấu có thể đui. Nhóm nghiên cứu của nữ bác sĩ Takahashi đã lấy một mẫu da của nữ bệnh nhân để tạo thành tế bào gốc đa năng theo phương pháp của giáo sư Yamanaka. Sau đó nhóm nghiên cứu này đã tạo ra một màng biểu mô sắc tố bằng cách phát triển tế bào iPS thành các tế bào biểu mô sắc tố võng mạc. Tấm võng mạc này được ghép vào mắt bệnh nhân sau khi cắt bỏ các màng bất thường trong mô võng mạc của bệnh nhân.

Nhóm nghiên cứu cho biết công việc phẩu thuật thành công, không có điều gì tổn hại xảy ra cho bịnh nhân, chẳng hạn như trường hợp mất máu, nhiễm trùng…, nếu tình trạng tiến triển tốt thì một tuần sau có thể xuất viện và sẽ được chúng tôi tiếp tục theo dõi tình trạng sức khỏe trong vòng 1 năm. Hy vọng đây là một bước tiến đáng kể của ngành y khoa Nhật Bản nói riêng và cả thế giới nói chung.

Giáo sư Yamanaka khi biết được ca ghép tế bào iPS thành công đã họp báo chúc mừng nhóm nghiên cứu của nữ bác sĩ Takahashi. Giáo sư Yammanaka phát biểu rằng: Đây là một kết quả của những nỗ lực lâu dài theo đó nhóm đã đạt được một bước tiến trong một khoảng thời gian ngắn khoảng bảy năm từ khi tế bào iPS được tạo ra. Tôi muốn bày tỏ sự ngưỡng mộ đối với nhóm.”. Nhà khoa học giành giải Nobel còn nóu thêm rằng: Giai đoạn ứng dụng thực tiễn của nghiên cứu y khoa đã bắt đầu từ bây giờ. Tôi cảm nhận được trách nhiệm của một người phát triển công nghệ.

Lẽ đương nhiên là báo đài Nhật loan tải tin này rộng rãi, nhưng không dám làm rùm beng như chuyện nữ tiến sĩ Obokata tuyên bố đã thành công trong việc chế tạo tế bào gốc đa năng STAP. Chừng mực như vậy là tốt chứ quá lố chắc chắn sẽ bị phản cảm.