THE DIPLOMAT: Tổng thống Biden không nên bỏ qua cuộc khủng hoảng nhân quyền ở Việt Nam

Sẽ không thể đạt được tiến bộ về các mục tiêu chung, như giảm thiểu biến đổi khí hậu, nếu không có các biện pháp, ở cả Việt Nam và Hoa Kỳ, để giải quyết những vi phạm nhân quyền.

THE DIPLOMAT by Carolyn Nash, September 08, 2023  

(Carolyn Nash là Giám đốc Vận động Châu Á của Tổ chức Ân xá Quốc tế Hoa Kỳ).

Ba Sàm lược dịch

Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden sẽ tới Hà Nội vào ngày 10/9 để gặp Nguyễn Phú Trọng, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN) và các lãnh đạo cấp cao khác. Khi ở Việt Nam, Biden và chủ nhà dự kiến sẽ ký thỏa thuận Đối tác Chiến lược nhằm nâng cao mối quan hệ Hoa Kỳ-Việt Nam. Nhà Trắng hy vọng sẽ thúc đẩy một số ưu tiên bằng cách thiết lập các mối quan hệ chặt chẽ hơn: sự tăng trưởng của nền kinh tế Việt Nam tập trung vào công nghệ, mở rộng trao đổi giáo dục và giảm thiểu khủng hoảng khí hậu giữa các quốc gia đó. Nhưng tiến bộ thực chất về những mục tiêu chung này sẽ không thể đạt được, nếu không có những cải cách mang tính hệ thống nhằm giải quyết những thất bại về nhân quyền của cả hai chính quyền.

Việc chính phủ Việt Nam hình sự hóa quyền tự do ngôn luận là trái ngược với cả các giá trị được cho là của chính quyền Biden, cũng như với việc hỗ trợ hoạt động vì khí hậu và tổ chức lao động. Dưới sự lãnh đạo của ĐCSVN, những người bảo vệ nhân quyền, các nhà hoạt động, nhà báo, luật sư, những người thực hành tôn giáo, và thậm chí cả những người sử dụng mạng xã hội phải đối mặt với việc bắt giữ và giam giữ tùy tiện, truy tố bất công, cũng như các hình thức quấy rối và đe dọa khác. Điều 117 và 331 Bộ luật Hình sự lần lượt hình sự hóa các hành vi “làm, tàng trữ, phát tán hoặc phát tán thông tin, tài liệu, đồ vật chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam” và “lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước”, vi phạm tiêu chuẩn về nhân quyền quốc tế.

Các tù nhân chính trị ở Việt Nam thường xuyên bị tra tấn và ngược đãi: Trịnh Bá Tư, nhà hoạt động vì quyền lợi đất đai bị kết án 8 năm tù, bị đánh đập và xiềng xích 10 ngày vào tháng 9 năm 2022 và Nguyễn Văn Đức Độ, người bị kết án 11 năm tù nhiều năm tù, được cho là đã bị tra tấn và biệt giam trong hơn 300 ngày. Trong trường hợp đặc biệt đáng lo ngại, bốn tù nhân có tình trạng sức khỏe ngày càng xấu đi – các nhà báo Lê Hữu Minh Tuấn, Nguyễn Tường Thụy, Phạm Chí Dũng và nhà hoạt động Trần Bang – đã bị từ chối tiếp cận điều trị y tế thích hợp.

Việc chính phủ Việt Nam nhắm mục tiêu và ngược đãi các nhà hoạt động cũng đe dọa các nhà lãnh đạo xã hội dân sự quan trọng nhất trong việc giải quyết khủng hoảng khí hậu. Trong những năm gần đây, chính phủ Việt Nam đã vũ khí hóa luật thuế và các quy định của tổ chức phi chính phủ để bịt miệng các nhà lãnh đạo môi trường. Vụ bắt giữ 5 nhà lãnh đạo về khí hậu trong hai năm qua, trong đó có luật sư môi trường Đặng Đình Bách và thành viên Hoàng Thị Minh Hồng của Quỹ Obama, làm dấy lên mối lo ngại sâu sắc về tình trạng đàn áp ngày càng tăng của chính phủ Việt Nam, cũng như hậu quả của nó đối với các nhà hoạt động bị giam giữ, cũng như sự nghiêm túc của Việt Nam trong việc giải quyết vấn đề khí hậu, các mối đe dọa môi trường. Việc lạm dụng luật pháp một cách có hệ thống và việc tiếp tục giam giữ các nhà hoạt động và người bảo vệ nhân quyền, cũng như ngược đãi họ đã làm suy yếu uy tín của chính phủ Việt Nam với tư cách là một đối tác về khí hậu.

Trong khi đó, chính quyền Biden có những vấn đề của riêng mình trong độ đáng tin cậy về khí hậu. Hoa Kỳ tiếp tục mở rộng sản xuất nhiên liệu hóa thạch, bất chấp sự gia tăng nghiêm trọng của nhiệt độ trung bình toàn cầu đòi hỏi phải loại bỏ dần nhiên liệu hóa thạch. Những tác động tàn khốc nhất của cuộc khủng hoảng khí hậu sẽ do các quốc gia có ít khả năng tài trợ nhất cho việc giảm thiểu khí hậu phải gánh chịu, tuy nhiên chính quyền của Tổng thống Biden vẫn tiếp tục phê duyệt giấy phép khoan nhiên liệu hóa thạch với tốc độ vượt xa người tiền nhiệm.

Hoa Kỳ phải sẵn sàng đáp ứng các mức tài trợ cần thiết để cung cấp các giải pháp về khí hậu đúng đắn và đảm bảo khả năng phục hồi khí hậu toàn cầu. Dự luật chi tiêu liên bang cho năm 2023 chỉ bao gồm 1 tỷ USD trong cam kết hơn 11 tỷ USD của Tổng thống Biden để hỗ trợ các quốc gia nhằm phát triển khả năng phục hồi khí hậu. Việc các quốc gia giàu có hơn như Hoa Kỳ không đáp ứng được các cam kết tài chính của họ đã buộc các quốc gia có thu nhập thấp hơn phải gánh chịu rủi ro của cuộc khủng hoảng khí hậu, đồng thời phải đối mặt với sự gia tăng tỷ lệ nghèo đói cùng cực. Trì hoãn thanh toán khi khủng hoảng gia tăng sẽ gây nguy hiểm cho sự an toàn và sức khỏe của người dân ở các quốc gia có thu nhập thấp hơn, đòi hỏi các nhà tài trợ và chính phủ giàu có hơn phải huy động hơn 1 nghìn tỷ USD vào năm 2030.

Nếu mối quan hệ đối tác được nâng cao giữa Hoa Kỳ và Việt Nam nhằm mang lại lợi ích cho người dân hai nước – không chỉ cho những người phục vụ trong chính phủ của họ – thì cả hai chính quyền phải thực hiện những cải cách mang tính hệ thống nhằm tăng cường bảo vệ nhân quyền./.