Tại sao không gọi biến thể mới của virus là “Xi” ???

Timothy Trinh

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã bỏ qua chữ cái Hy Lạp “Xi” và gọi biến thể mới của vi-rút gây bệnh Covid-19 là “Omicron”.

WHO sử dụng các chữ cái trong tiếng Hy Lạp theo thứ tự “Alpha”, “Beta”, “Gamma” và “Delta” để mô tả các biến thể của vi-rút, cho rằng cách gọi như thế sẽ “dễ dàng và thuận tiện hơn khi được thảo luận bởi những người không phải là khoa học”.

Theo thứ tự này, biến thể B.1.1.529 mới nhất của vi-rút , được phát hiện ở Nam Phi, đáng lẽ được WHO gọi là “Nu” hoặc “Xi”, tức là hai chữ cái thứ 13 và 14 trong tiếng Hy Lạp, nhưng tổ chức này đã nhảy hai bậc, chuyển thẳng tên gọi lên chữ cái thứ 15: “Omicron”.

Người phát ngôn của WHO giải thích cho rằng chữ “Nu” được phát âm là “nee”, có thể dẫn đến nhầm lẫn khi nó được đánh vần khác với cách đọc. Nếu phát âm chuẩn, nó sẽ nghe quá giống với từ “mới”, tức là từ “new” của tiếng Anh, và có thể gây thêm nhầm lẫn. Và đó là cách giải thích của WHO để nhảy thứ tự trong bảng chữ cái Hy Lạp.

Chưa hết, WHO đã không dừng lại ở đó, cho rằng: chữ “Xi” kế tiếp trong tiếng Hy Lạp lại là một tên thông dụng; tất nhiên là quá “thông dụng” ở Trung Quốc – nơi mà tên gọi Chủ tịch nước là Xi Jinping, mà người mình gọi là Tập Cận Bình.

Nếu gọi biến thể mới của vi-rút cúm Tàu là “Xi”, có lẽ họ Tập sẽ trở thành một trò cười mới nhất trên mạng xã hội.

Từ lúc phát hiện lần đầu tiên ở Vũ Hán cho đến nay, vi-rút gây bệnh Covid-19 đã sinh ra hơn một chục biến thể, nhưng chỉ có một vài biến thể đã được báo chí thường nhắc đến.

Các bạn thường nghe đến biến thể “Alpha” được phát hiện lần đầu tiên ở Vương quốc Anh, trong cùng một thời điểm với biến thể “Delta” được phát hiện ở Ấn Độ vào cuối năm 2020 và đang hoành hành tại Việt Nam, nhưng có lẽ các bạn không để ý đến hàng loạt các biến thể khác của vi-rút được gọi tên theo thứ tự các chữ cái Hy Lạp.

Vì sao có những biến thể được ít người biết đến?

“Alpha”, “Beta”, “Gamma” và “Delta” được dán nhãn là “các biến thể cần quan tâm” (variants of concern), tức là mức cảnh báo cao nhất của WHO; và vì thế, các biến thể này đã được mọi người tập trung nỗ lực nhiều nhất.

Có hai giai đoạn xếp hạng khác bên dưới đó, được gọi là: “biến thể được quan tâm” (variants of interest) và “biến thể đang được theo dõi” (variants under monitoring).

Các biến thể vi-rút được dán nhãn ít nguy hiểm đã không thu hút sự theo dõi của báo chí, theo thứ tự gồm có:

Biến thể “Epsilon”

“Epsilon” là chủng phát hiện ở California, Hoa Kỳ, vào tháng 1 năm 2021, chiếm gần một phần ba số ca nhiễm trong một nghiên cứu trên toàn tiểu bang, nhưng chưa bao giờ lan rộng trên trường quốc tế. Vì thế, WHO không còn theo dõi nó kể từ ngày 6 tháng 7.

Biến thể “Zeta”

“Zeta” đã gây ra một số cảnh báo khi nó được phát hiện ở Brazil vào tháng 4 năm 2020. Sau đó, nó được gọi là biến thể P.2 và được phân loại là một “biến thể được quan tâm” vào ngày 17 tháng 3, nhưng đã bị loại khỏi danh sách giám sát của WHO vào ngày 17 tháng 8.

Biến thể “Eta”

Tương tự như “Zeta”, biến thể “Eta” chưa bao giờ lọt vào danh sách “biến thể cần quan tâm” của WHO. Nó đã được báo cáo ở ít nhất hai chục quốc gia, nhưng chưa gây ra bất kỳ đợt bùng phát nào. Kể từ ngày 20 tháng 9, WHO xếp loại nó chỉ là một “biến thể đang được theo dõi”.

Biến thể “Theta”

“Theta” còn được gọi là biến thể P.3, lần đầu tiên được xác định ở Philippines vào tháng 2 năm 2021, sau đó bị một du khách mang đến Nhật Bản vào tháng 3 năm 2021. Nó khác với những biến thể được phát hiện ở Vương quốc Anh, Nam Phi và Brazil, và được cho là gây ra mối đe dọa tương tự. Tuy nhiên, nó chỉ được coi như một “biến thể được quan tâm”, chưa phải là một “biến thể cần quan tâm”.

Biến thể “Iota”

“Iota” được phát hiện ở New York vào mùa đông năm ngoái. Lúc đầu, nó được liệt kê là một “biến thể được quan tâm”, nhưng sau đó đã bị giáng cấp trong danh sách giám sát của WHO vào ngày 20 tháng 9.

Biến thể “Kappa”

“Kappa” lần đầu tiên được phát hiện ở Ấn Độ. Vào cuối tháng 5 năm 2021, chỉ sáu tháng sau khi được tìm thấy, nó đã lan rộng ra 41 quốc gia. WHO đã dán nhãn nó là một “biến thể được quan tâm” vào tháng 4, nhưng đã chuyển nó xuống một “biến thể đang được theo dõi” vào tháng 9. Một nghiên cứu của Oxford cho thấy vắc-xin của AstraZeneca và Pfizer có hiệu quả chống lại biến thể “Kappa” này, và Moderna đã công bố một nghiên cứu nhỏ cho thấy vắc-xin của họ cũng có hiệu quả chống lại “Kappa”.

Biến thể “Lambda”

“Lambda” là một trong các biến thể mà WHO vẫn liệt kê là “biến thể được quan tâm”. Nó được phát hiện lần đầu tiên ở Peru vào tháng 12 năm 2020, và đến tháng 8 năm nay đã làm dấy lên lo ngại rằng nó có thể trốn tránh sự bảo vệ miễn dịch khỏi vắc xin hoặc nhiễm trùng tự nhiên. Tuy nhiên, khả năng thoát khỏi sự bảo vệ của vắc-xin của biến thể “Lambda” chưa bao giờ được xác nhận ngoài các tài liệu ban đầu và các triệu chứng bệnh đã không được chứng minh là tồi tệ hơn các biến thể khác.

Biến thể “Mu”

“Mu” là một biến thể mà WHO vẫn đang dán nhãn “biến thể được quan tâm”, thường được đề cập trong cùng một nhịp với “Lambda”. Biến thể “Mu” đã xuất hiện trên các tiêu đề vào đầu tháng 9 ở Hoa Kỳ khi người ta gọi nó là “một biến thể của ngày tận thế”. Gần ba tháng sau, điều đó đã không xảy ra.

Tiếp theo “Mu” sẽ là hai chữ cái “Nu” và “Xi”.

Sự kiện WHO kỵ húy và gọi biến thể mới là “Omicron”, cho thấy tổ chức này ngày càng gần gũi hơn với cái bản chất “Xi” của đảng cộng sản Trung Quốc./.

Người Đà Lạt Xưa