80 phần trăm của con số không: Những tuyên nhận ảo của Trung Quốc trên Biển Đông

Một bản phân tích chi tiết của Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ về bản đồ này cho thấy nó thiếu nền tảng địa lý, pháp lý và lịch sử để cấu thành một tuyên nhận chủ quyền lãnh hải. Tuy bản đồ chín vạch bây giờ thường xuất hiện dưới dạng đồ họa, bối cảnh của ghi chú đính kèm gợi ý rằng bản đồ này chỉ mô tả tuyên nhận chủ quyền trên các đảo tại Biển Đông, chứ không phải vùng biển này. Và tuy ghi chú có nêu lập trường chính thức của Trung Quốc về các đảo này, nó có lẽ không trở thành một tuyên nhận có giá trị pháp lý tự nó. Hoa Kỳ thì không nhìn nhận tuyên nhận chủ quyền của Trung Quốc hay các quốc gia nào khác khi chủ quyền của các đảo chưa được giải quyết thì vấn đề lãnh hải vẫn còn là điều tranh cãi.

Bối cảnh này phù hợp với các tuyên bố chính thức của Bộ Ngoại Giao Trung Quốc và Chủ tịch Tập Cận Bình, trong đó họ luôn nhắc đến chủ quyền của các đảo, chứ không phải vùng biển. Nhưng với cách trình bày mập mờ Trung Quốc tạo ấn tượng tuyên nhận chủ quyền rộng lớn hơn. Sau chuyến công tác của chiến hạm Lassen, mặc dầu có lên tiếng phản đối chuyến đi này, Trung Quốc tuy thế không lấy lập trường thẳng thừng hay hàm ý rằng: có phải đảo Subi có phạm vi 12 hải lý, có phải Hải quân Hoa Kỳ vi phạm chủ quyền Trung Quốc, vùng biển nào mà Trung Quốc tuyên nhận chủ quyền, và lằn mức leo thang nào hiện hữu nếu xảy ra trên tương lai.

Lợi hại của mập mờ chiến lược

Lập trường mơ hồ về lãnh hải cho phép một quốc gia lấn lướt càng nhiều chừng nào được chừng đó trong khi vẫn để mở hé lối thoát để tránh chạm trán quân sự. Bộ Ngoại Giao Trung Quốc gọi chuyến đi của Lassen là bất hợp pháp, gây hại cho “quan hệ Mỹ-Trung, hoà bình và ổn định trong vùng”, và cảnh cáo Hoa Kỳ “kiềm chế những hành vi nguy hiểm hay khiêu khích”. Bộ Quốc Phòng Trung Quốc ca ngợi Hải Quân Trung Quốc đã làm tròn nhiệm vụ bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ, gìn giữ ổn định và hòa bình tại Biển Đông.

Sự lên tiếng mạnh mẽ của Trung Quốc chỉ nhắm đến đối tượng quần chúng trong nước và báo giới quốc tế. Ấn tượng mà truyền thông đưa tin là phản ứng của một Trung Quốc “giận dữ” đưa tàu chiến bám sát theo chiến hạm Lassen và “cảnh cáo” về việc qua lại “bất hợp pháp” và “cưỡng bức”. Theo lời kể lại của hạm trưởng tàu Lassen thì thực tế là chiến hạm Trung Quốc bám sát theo là chiếc tàu mà Lassen đã tương tác thường xuyên và thân mật trong nhiều tuần khi Lassen đi tuần tra trong vùng, và sau khi chuyển lời “cảnh cáo” mà Bộ Ngoại Giao đề cập, họ chúc chiến chạm Hoa Kỳ một “chuyến đi vui vẻ” và mong là “sẽ gặp lại”.

Rõ ràng là Trung Quốc không có ý định muốn leo thang để gây ra sự cố với Hải quân Hoa Kỳ, nhưng cũng rõ rệt là họ muốn gầy dựng ấn tượng là họ có thể hay sẽ làm thế. Sự tương phản sâu sắc giữa thực tế và tin tức đưa ra cho thấy Trung Quốc muốn củng cố việc lấn chiếm trên Biển Đông bằng cách tăng ấn tượng là họ sẵn sàng chiến đấu để thuyết phục quần chúng Hoa Kỳ là chính quyền Hoa Kỳ không nên “liều lĩnh” can thiệp.

Nhưng chiến lược này có vấn đề nơi sân nhà khi mà giới chủ nghĩa dân tộc Trung Quốc cũng bày tỏ thái độ tương tự về các vùng biển tuyên nhận nhằm nhắm đến khán giả quốc tế. Vì thế Trung Quốc sẽ gặp áp lực mạnh từ các lực trong nước không nhận thức được lập trường tinh vi cẩn thận của chính quyền. Giới chủ nghĩa dân tộc Trung Quốc rất bất bình khi thấy chính quyền có khuynh hướng ra thông báo phản đối hơn là có hành động quân sự đối với chuyến tuần tra của Lassen.

Và điều nguy hiểm tột cùng là nếu cả Hoa Kỳ và Trung Quốc bắt đầu tin vào bộ tịch của chính họ – hay tệ hơn, bộ tịch của giới truyền thông và bình luận mà không liên quan gì đến chiến lược chính thức. Ngay bây giờ thì rõ rệt là cả Hoa Kỳ và Trung Quốc đều không muốn rủi ro đụng độ trên Biển Đông, ngay cả khi đôi bên không thích cách hành xử của nhau. Nhưng đến lúc nào đó bộ tịch của đôi bên đòi hỏi phải có hành động tương xứng – mặc dầu chẳng bên nào muốn.

Steven Stashwich là phân tích gia và cây bút ở thành phố New York. Ông từng là sĩ quan hải quân Hoa Kỳ 10 năm trời với nhiều lần công tác tại vùng Tây Thái Bình Dương. Ông thường viết về các vấn đề hàng hải ở Đông Á và vẫn còn phục vụ trong lực lượng trừ bị Hải Quân Hoa Kỳ. Quan điểm trong bài viết này là của riêng ông.

Hoàng Thuyên lược dịch

Theo The Diplomat – 9/2/2016